JIKA anda sudah bertahun-tahun menghidap kencing manis serta selalu ‘terlupa dan terleka’ mengawal paras gula dalam darah, berhati-hatilah kerana anda mempunyai risiko tinggi untuk menjadi buta.

Benarkah kencing manis boleh menyebabkan buta? Benar. Ia penyebab utama kebutaan di negara ini. Kajian Mata Kebangsaan pada 1996 mendapati, antara penyebab utama masalah kehilangan penglihatan ialah katarak dan penyakit retina.

Kencing manis boleh mengakibatkan kebutaan dengan merosakkan salur darah dalam retina (saraf di belakang mata). Kemungkinan menjadi buta akibat kencing manis adalah 25 kali lebih tinggi berbanding individu sihat.

Pandangan akan terganggu jika pembuluh darah pada retina tersumbat atau berlaku kebocoran yang menyebabkan pendarahan dan pembengkakan pada retina.

Penyumbatan salur darah ini akhirnya boleh menyebabkan pertumbuhan salur darah baru yang tidak normal dalam mata pesakit.

Salur darah ini juga sangat lemah dan boleh pecah bila-bila masa. Apabila salur darah pecah, ia mengeluarkan darah dan lemak di dalam mata. Kehadiran darah dan lemak ini membuatkan pandangan pesakit kencing manis menjadi kabur.

Malah, mereka juga nampak seolah-olah ada tompok hitam pada objek yang dipandang. Jika tidak dirawat segera, gejala ini boleh menyebabkan kebutaan.

Kira-kira 39 peratus daripada 18,000 penduduk yang mengalami masalah katarak menjadi buta, manakala 24 peratus lagi hilang penglihatan akibat penyakit retina (juga dipanggil retinopati diabetis) yang disebabkan kencing manis tidak terkawal.

Ini adalah masalah yang membimbangkan kerana jumlah pesakit kencing manis bertambah setiap tahun. Laporan Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) pada 2000 menyatakan, 2.8 peratus penduduk dunia atau 135 juta orang menghidap kencing manis.

Keadaan sama berlaku di negara kita. Kajian Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan 1996 menunjukkan, 8.3 peratus penduduk Malaysia menghidap kencing manis dan 49 peratus (lebih separuh) mempunyai kawalan kandungan gula dalam darah yang tidak baik. Ini bermakna satu daripada dua pesakit kencing manis tidak mengawal pemakanan mereka.

Menurut Perunding Kanan Oftalmologi, Fakulti Perubatan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Profesor Muhaya Mohamad, penyelidikan yang dijalankan di beberapa hospital mendapati ramai pesakit kencing manis mempunyai masalah retinopati diabetis iaitu 49 peratus di Hospital Universiti Kebangsaan Malaysia (HUKM), 49 peratus di Hospital Universiti Sains Malaysia (HUSM) dan 52 peratus di Pusat Perubatan Universiti Malaya (PPUM).

“Lebih membimbangkan, keputusan kajian di Hospital Muar pada 2003 menunjukkan, retinopati diabetis berlaku pada 72 peratus pesakit kencing dan 41 peratus daripadanya ada masalah mata yang menyebabkan buta.

“Ini menunjukkan lebih separuh pesakit kencing manis yang dirujukkan ke hospital kurang memberi perhatian terhadap kawalan pemakanan, walaupun tahu risiko akibat berlebihan gula dalam darah,” katanya sempena sambutan Hari Penglihatan Sedunia 12 Oktober lalu anjuran bersama Persatuan Oftalmologi Malaysia, Tabung Mata Yayasan Persatuan Perubatan Malaysia, PETRONITA dan Petronas.

Sempena hari itu juga, beliau menghasilkan poskad mengenai bahaya kebutaan kepada pesakit kencing manis. Ia akan diedarkan kepada semua stesen minyak Petronas di Semenanjung mulai 17 Oktober ini.

Tidak kira sama ada pesakit kencing manis lelaki atau perempuan, kedua-duanya mempunyai risiko sama untuk buta jika paras gula dalam darah tidak dikawal.

Katanya, setiap pesakit kencing manis berdepan risiko mengalami masalah retina. Penyelidikan menunjukkan selepas lima tahun, hampir 50 peratus pesakit kencing manis mempunyai masalah retinopati diabetis. Semua ini disebabkan kebanyakan penduduk di negara kini, khususnya penghidap kencing manis, jarang atau tidak pernah menjalani pemeriksaan mata.

Apa pentingnya jalani pemeriksaan mata?

Kencing manis adalah penyebab kebutaan di kalangan pesakit berumur antara 20 hingga 70 tahun dan ia sebenarnya boleh dicegah. Pemeriksaan mata sangat penting, terutama pada yang masih dalam peringkat umur produktif.

Setiap tahun hampir 10,000 penduduk Amerika Syarikat buta akibat kencing manis. Di Malaysia, kebanyakan pesakit kencing manis yang mendapatkan rawatan di klinik mata dikesan mempunyai retinopati diabetis kerana lewat dirujuk.

Jika tidak dirawat dan mengawal paras gula dalam darah, mereka boleh menjadi buta. Di kalangan pesakit kencing manis kanak-kanak (diabetis Jenis 1) ketika penyakit mereka mula dikenal pasti, sebanyak 10 peratus sudah mempunyai masalah retina.

Selepas 10 tahun menghidap kencing manis, hampir 43 peratus pesakit kanak-kanak ada penyakit retina. Biasanya penyakit retina akan muncul selepas lima tahun menghidap kencing manis.

Pesakit kencing manis yang mengalami mendapat sakit mata dinasihatkan segera menjalani pemeriksaan kesihatan. Ini kerana apabila ada kerosakan mata, mereka juga berkemungkinan menghadapi masalah kerosakan saraf. Pada masa sama, mereka perlu jalani ujian air kencing bagi mengesan kehadiran protein yang menunjukkan ada masalah buah pinggang.

Rawatan

Perkara paling utama ialah pencegahan. Sehingga kini tiada ubat boleh mencegah masalah retinopati diabetis. Malah, rawatan terbaik ialah sentiasa mengawal paras gula dalam darah supaya sentiasa dalam lingkungan 6 mmol/liter (ketika berpuasa) dan tidak melebihi 7.5 mmol/liter selepas makan.

Bagi yang ada masalah retinopati diabetis, pesakit boleh menjalani rawatan laser. Usah bimbang dengan perkataan laser. Ia adalah rawatan cahaya, tidak menyakitkan, mata tidak perlu dibedah dan pesakit dirawat sebagai pesakit luar.

Rawatan laser ini hanya mengambil masa antara 10 hingga 30 minit. Ia sesuai bagi pesakit yang mengalami masalah kebocoran lemak di tengah mata atau pendarahan. Ia juga boleh mencegah kerosakan berterusan dan pesakit biasanya dibenarkan balik ke rumah pada hari sama.

“Penyakit retina hanya boleh dikesan pakar mata dan kini terdapat teknik mudah untuk mengesan retinopati diabetis melalui kamera khas. Sehingga kini Kementerian Kesihatan menyediakan 23 kamera yang ditempatkan di hospital utama dan klinik di seluruh negara.

“Sebaik disahkan menghidap kencing manis, pesakit perlu minta doktor menyediakan surat rujukan untuk mereka mendapatkan perkhidmatan pengambilan gambar retina. Perkhidmatan ini ada di semua hospital besar,” katanya.

Gunakan peluang ini untuk menambah pengetahuan mengenai penjagaan mata, khususnya di kalangan pesakit kencing manis.

Perangsang kebutaan

MENURUT Dr Muhaya, beberapa faktor boleh mempercepatkan proses kebutaan iaitu apabila pesakit turut mengalami masalah:

- Paras gula dalam darah tidak terkawal (paras gula perlu dikekalkan ialah 6 mmol/liter ketika puasa dan tidak melebihi 7.5 mmol/liter selepas makan).

- Tekanan darah tinggi (melebihi 130/80 mmHg).

- Paras kolesterol tinggi (melebihi 5.2 mmol/liter).

- Merokok.

- Mengandung.

Bagi kes wanita yang ada kencing manis dan mengandung, risiko mereka lebih tinggi.

Mereka disaran menjalani pemeriksaan mata sejak awal sebaik disahkan mengandung dan setiap kali pemeriksaan kehamilan.

“Wanita yang hanya mendapat kencing manis ketika mengandung juga perlu menjalani pemeriksaan mata secara berterusan sepanjang kehamilan. Ketika mengandung, paras hormon akan berubah.

“Perubahan paras hormon ini menyebabkan masalah retina berlaku lebih cepat. Mereka juga perlu terus diperiksa dan mengawal paras gula dalam darah sehingga enam bulan selepas bersalin,” katanya.

Penjagaan untuk lelaki sebenarnya lebih mudah kerana mereka tidak mengandung. Yang penting, pesakit kencing manis yang merokok mesti berhenti merokok secepat mungkin.

Pesakit kencing manis juga berdepan masalah lain iaitu katarak dan glaukoma. Mereka juga biasanya lebih cepat mengalami katarak berbanding individu sihat.

Pun begitu, bukan semua pesakit kencing manis akan menghadapi penyakit retina kerana ia boleh dielakkan dengan menjaga pemakanan dan mengawal paras gula dalam darah sepanjang masa.